گیلان و زنجیره تولید صنایع‌دستی چوبی؛ تهدیدها و فرصت‌ها
محمدرضا امیری‌نژاد سرپرست معاونت صنایع‌دستی استان گیلان در یاداشتی نوشت: بی گمان چوب از دوران باستان نقش بسزایی در کیفیت زندگی جوامع آن عصر داشته است؛ چه اینکه ساخت مسکن و سرپناه، گرمازایی، ایجاد حصار و دیوار حفاظتی و امنیتی، تولید سلاح های سرد و غیره از جمله کارکردهای این عنصر حیاتی، بخصوص در زمان پیش از تاریخ بوده و در این راستا مهمتر آنکه محصول مذکور، به وفور و رایگان در دسترس همگان بوده است.
اکنون اگر چه با پیشرفت تکنولوژی، شناسایی و بهره‌برداری از معادن مختلف و منابع طبیعی متعدد، به ظاهر از نقش چوب و مشتقات آن کاسته شده، اما با همه این تفاصیل به جرات می‌توان گفت که هنوز کارکرد و نقش اساسی چوب در زندگی مردمان هزاره سوم، ملموس قابل مشاهده است و تنها ماموریت آن، از یک حوزه به حوزه‌ای دیگر انتقال یافته است؛ حال بماند آنکه هنوز در برخی از مناطق از جمله استان‌های شمالی، چوب همان کارکرد سابق دوران باستان را برای مردم ایفا کرده و همچنان برای تولید گرما، بعنوان مصالح ساختمانی، دیوار حفاظتی (چپر) و در تولید ابزار و سلاح‌های سرد، فعال مشارکت دارد.
با آنچه بیان شد گیلان با طبیعتی سرسبز و فرهنگی غنی از مواریث ارزشمند به یادگار مانده از اجداد خویش، یکی از قطب‌های مهم در تولید انواع صنایع‌دستی چوبی است؛ و چه بسا سهم قابل توجهی از تولیدات آن نیز به سایر استان‌ها صادر می شود.
انواع مزارع صنوبر، گردو و درختان جنگلی همچون راش، توسکا، افرا، شمشاد، چنار و غیره که در مجموع پوشش گیاهی را تا مرز ۴۰ درصد از کل مساحت گیلان رسانده، بستری عظیم برای فعالیت‌های مرتبط با رشته‌هایی همچون خراطی، منبت، مبلمان، انواع تابلو، معرق‌کاری، خاتم‌کاری و سایر رشته‌های مرتبط و غیرمرتبط با صنایع‌دستی تحت پوشش وزارتخانه را فراهم نموده و در این راستا البته نباید از مزارع و کشت محصول بامبو نیز غافل ماند؛ اگر چه که نام گیاه بر آن نهاده شده اما در حالی که برای ساخت انواع و اقسام محصولات و حتی ساخت خانه کاربرد دارد ، همان نام درخت برایش برازنده تر است و به هر حال این محصول زودبازده نیز نقشی غیرقابل انکار در تولید محصولات چوبی و اشتغال روستاییان بر عهده دارد.
اینک موقعیت جغرافیایی مناسب ، شرایط آب و هوایی مساعد و خاک حاصلخیز از جمله امتیازات منحصر به فرد گیلان است که در آن می‌توان انواع درختان و گیاهان را پرورش داد و مواد اولیه مورد نیاز صنایع‌چوبی را به سهولت تامین نمود، استفاده بهینه از زمین‌های دراختیار به منظور عمل آوردن درختان دست کاشت و بهره‌برداری نظام‌مند از درختان جنگلی‌ای که به نحوی از انحاء عمرشان به افول گراییده، موجبات تهیه مواد اولیه انواع صنایع‌دستی چوبی را فراهم آورده تا هنرمندان این عرصه با فراغ بال تولیدات خویش را در بازارهای داخلی و عرصه‌های بین المللی به معرض دید علاقه‌مندان و مشتریان درآورند.
امروز به یمن رونق صنایع‌دستی، بی‌اغراق بخش قابل اعتنایی از شاغلان و هنرمندان این عرصه در رشته‌های مرتبط با چوب به فعالیت مشغول بوده و این مهم سبب شده است تا کشاورزان و باغداران در جهت تامین مواد اولیه، کشت و پرورش چوب‌های صنعتی را در دستور کار خویش قرار دهند و در این راستا، علاوه بر صنایع‌دستی، در سایر حوزه‌های مرتبط با چوب، مستقیم و غیرمستقیم برای بسیاری از مردم شغل ایجاد شده و ناگفته نماند که برخی تنها از همین راه امرار معاش می‌نمایند.
به هر حال تنوع اقلیمی و منابع‌طبیعی، ثبت روستای ملی چوبتراشی شالماء در شهرستان ماسال، ظرفیت صادراتی و قرار گرفتن گیلان در منطقه اوراسیا و همسایگی با کشورهای حاشیه دریای کاسپین، از جمله مزیت‌های این صنعت در استان است که می‌توان با برنامه‌ریزی درست، در رشد و شکوفایی صنایع چوبی بیش از پیش همت گمارد.
با آنچه بیان شد و علیرغم مزیت‌های این حوزه، اما تهدیدهایی همچون کمبود مواد اولیه با وجود وفور جنگل، هنرمندان را برای تهیه چوب با مشکلات عدیده مواجه نموده که از آن میان می‌توان به محدودیت‌های قانونی، قاچاق چوب و قیمت بالا اشاره نمود، آتش سوزی در جنگل‌ها و شیوع آفات که کاهش منابع چوبی را در پی دارد و همچنین رقابت با محصولات جایگزین از قبیل مواد کامپوزیتی، فلزات و پلاستیک‌های بادوام و با قیمتی به نسبت پایین‌تر از محصولات چوبی مشابه، از دیگر دل‌مشغولی‌های فعالان در رشته صنایع‌دستی چوبی میباشد.
کمبود نیروی کار ماهر، هدفمند نبودن آموزش‌های تخصصی، جذابیت پایین این صنعت برای نسل جوان، کاهش نیروی انسانی متخصص را در پی داشته است، اینک با همه این تفاصیل، اگر چه در مجموع صنایع‌دستی چوبی در گیلان با تنگناهایی رو به رو است، اما ایجاد زنجیره تامین پایدار چوب با همکاری میان میراث‌فرهنگی و منابع‌طبیعی برای تامین قانونی و ارزان چوب بی‌واسطه، توسعه آموزش‌های تخصصی، احیای رشته‌های منسوخ شده و برند سازی و بازاریابی داخلی و بخصوص خارجی با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی و پتانسیل دستگاه دیپلماسی، امید است که صنایع‌دستی چوبی فاخر استان گیلان با درانداختن طرحی نو در تولید بتواند ضمن رقابت با تولیدات مشابه خارجی، به جایگاه واقعی خویش در سطح بین‌المللی دست یازیده و با بهره‌گیری از عقبه فرهنگی خویش، با دستان چیره دست نسل آینده مجدد پررونق و باشکوه بر تارک صنایع‌دستی دنیا درخشندگی از سرگیرد.
انتهای پیام/
