
نقش موثر جهاد دانشگاهی در پیشرفت کشور، از تربیت صحیح فکری و عملی دانشجویان تا دستیابی به فناوریهای پیشرفته در حوزه های صنعتی، دفاعی، پزشکی و زیرساختی
به گزارش پایگاه خبری گیلان ۷۲۴،
جهاد دانشگاهی به عنوان یکی از نهادهای برخاسته از دل انقلاب فرهنگی و با هدف اصلی تداوم بخشیدن به مسیر انقلاب در سنگر علم و فناوری، همواره نقش محوری در تحولات علمی کشور ایفا کرده است. این نهاد، که فعالیت خود را با آرمانهای امام راحل (ره) در هم آمیخته، در طول دهههای گذشته، از عرصه آموزش عالی تا حل مسائل فناورانه ملی، حضوری فعال داشته است.حالا هم در شرایطی که چالشهای نوین علمی و اقتصادی کشور نیازمند نقشآفرینی جدی نخبگان است، جهادگران جهاددانشگاهی از حضور در صحنه برای کمک به رفع بحرانهای کشور سخن میگویند.
در این باره میزبان رئیس جهاد دانشگاهی علی منتظری در خبرگزاری فارس بودیم، منتظری در این گفتوگو به بررسی اولویتهای راهبردی جدید، چالشهای مدیریتی و مهمترین دغدغههای این نهاد در مسیر تحقق سند چشمانداز خود پرداخت.مشروح گفتوگوی خبرنگار گروه حوزه و دانشگاه خبرگزاری فارس با علی منتظری را در زیر میخوانید:
پرسش: آقای دکتر به عنوان اولین سؤال بفرمایید که مهمترین و اصلیترین فناوری که در حال حاضر جهاد دانشگاهی بر روی آن متمرکز است، چیست؟
منتظری: جهاد دانشگاهی مولود انقلاب فرهنگی است و از سال ۱۳۵۹ در دانشگاه و جامعه مشغول فعالیتهای متنوعی بوده است، اما یکی از دستاوردها یا به عبارت دیگر فناوریهای اصلی جهاد دانشگاهی، تربیت صحیح فکری و عملی دانشجویان در زمان تحصیل است. این در واقع مقدمهای است برای تربیت دانشمندان مؤمن و انقلابی که از افتخارات ما در طول این سالهاست، لذا یکی از تأکیدات اصلی ما در سالهای آتی، تقویت ارتباط و ورود دانشجویان به مجموعه جهاد دانشگاهی است، چون مدتی این ارتباط ضعیف شده بود.
پرسش: اشاره کردید که ارتباط مدتی قطع شده بود، در حال حاضر دانشگاه چطور با جهاد دانشگاهی ارتباط برقرار میکند؟
منتظری: ما سامانهای را طراحی کردهایم به نام «شهر دانشجو». تمام دانشجویان کشور میتوانند وارد این سامانه شوند و به راحتی، بدون هیچ تشریفاتی، عضو افتخاری جهاد شوند، کارت خود را دریافت کرده و حتی در تلفن همراه خود ذخیره کنند. در کنار این، ما برنامههای فرهنگی متعددی داریم؛ از جمله مسابقات دانشجویی کشور (که مطالبه رهبری بود و در آموزش گفتگو و احترام به نظرات دیگران بسیار مؤثر است) و طرح «ایران مرز پرگهر» که هدفش بردن جوانان برای بازدید از دستاوردهای انقلاب و ایجاد امید در آنان است، این اردوها دریچهای برای آشنایی و مشارکت دانشجویان در فعالیتهای علمی جهاد است.
پرسش: آقای دکتر، جهاد دانشگاهی در حوزه دستاوردهای علمی مانند سلولهای بنیادی نیز فعالیتهای چشمگیری داشته است، در این بخش به چه دستاوردهایی رسیدهاید؟
منتظری: اگرچه بنده تمایل بیشتری داشتم که بحث فرهنگی و ارتباط با دانشجویان را ادامه دهم، اما به احترام شما توضیح میدهم، نکته مهم این است که اصولاً جهاد دانشگاهی را دانشجویان تأسیس کردهاند و تداوم حیات آن با حضور دانشجویان گره خورده است. رهبر انقلاب فرمودند: «جهاد دانشگاهی محصول خود انقلاب است و شبیهی در این کشور نداشت.»
در مورد سلولهای بنیادی، هنگامی که گزارش تولید، تکثیر و انجماد سلولهای بنیادی را (با حضور زندهیاد کاظمی آشتیانی و همکاران) به محضر مقام معظم رهبری ارائه دادیم، ایشان تعبیری داشتند که «شما خودتان سلولهای بنیادی این مجموعه هستید.»این جوانها نیز در واقع سلولهای بنیادی آینده جهاد خواهند بود و راه را تداوم خواهند داد. ما تلاش میکنیم درهای جهاد را به روی دانشجویان باز کنیم تا با ایدهها و طرحهایشان بیایند و نهاد خود را بسازند و از آن حفاظت کنند.
پرسش: پس الگوسازی و تربیت این نسل جدید، وظیفه اصلی و بزرگ جهاد است؟
منتظری: دقیقاً، یکی از کارهای بزرگ و اساسی ما که شاید در آمار و ارقام دیده نشود، تربیت صحیح همین جوانها و الگوسازی است. اگر الگوهای خوبی در اختیار باشد، جوانان به زودی از آن تبعیت میکنند. رهبر معظم انقلاب فرمودند آن نهالی که شماها یک روز کاشتید، امروز به درخت تنومندی تبدیل شده که جامعه از محصول آن بهرهمند میشود؛ آن گلخانه به گلستان تبدیل شده است.ما تعداد زیادی مدیر تربیت کردهایم که بدون آموزش آکادمیک مدیریت، در بستر عملیاتی رشد کردهاند و در هر کجا که بودهاند، موفق بودهاند. فناوری اصلی ما تربیت چنین افرادی است؛ یعنی دانشمند مؤمن و انقلابی که همیشه در خدمت مردم، امیدآفرین و ناظر به نیازهاست.
پرسش: این توجه کافی به جوانان چه تأثیری بر مسأله مهم مهاجرت نخبگان خواهد داشت؟
منتظری: این توجه کافی مزایای بلندمدت و کوتاهمدت دارد، وقتی یک جوان، یک پژوهشگر جوان میبیند شرایط برایش فراهم است، چرا باید مهاجرت کند و شهروند درجه دو یا سه شود؟
بسیاری از مهاجرتها واقعاً به خاطر همین غفلتهاست، وقتی ما شرایط را فراهم کنیم، طبیعتاً دیگر فکر مهاجرت هم نمیکنند و دلبسته وطن خواهند ماند. توجه کافی ما را از مسیر مهاجرت به مسیر خدمت منتقل میکند و این کار با قوت در جهاد ادامه دارد.جالب است بدانید جهاد دانشگاهی با وجود امکانات محدود، یکی از ثروتمندترین نهادها به دلیل نیروی انسانی است. این جوانهایی که به مجموعه پیوستند، امروز محققان برجسته و دانشمندان امیدآفرین هستند.
پرسش: و این مسیر نیازمند تداوم است؛ آیا درهای جهاد به روی دانشجویان هم باز است؟
منتظری: به فضل الهی، این مسیر باید تداوم پیدا کند و احتیاج به این دارد که درها باز شود، تسهیل شود و اعتماد به دانشجویان و جوانان صورت گیرد تا انشاءالله این مسیر با قوت بیشتری به جلو حرکت کند.
پرسش: بسیار خوب، اجازه دهید به مباحث علمی بپردازیم؛ فرمودید که جهاد دانشگاهی در حوزه سلولهای بنیادی بسیار خوب درخشیده و کارهای تخصصی انجام داده است. در این زمینه توضیح میدهید؟
منتظری: ما دو نوع سلول بنیادی داریم: بالغ و جنینی. سلول بنیادی جنینی از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ این سلولها در دوره جنینی، مسئولیت خاصی ندارند و به تدریج تمایز پیدا میکنند؛ یکی سلول قلب میشود، دیگری سلول مغز. شکل و شمایل سلول بنیادی مغز (دارای دو زائده) با سلول بنیادی قلب که میتپد، کاملاً متفاوت است.
آنچه ما به آن دست یافتیم، فناوری تولید این سلولها بود، جالب است که وقتی این فناوری را به محضر رهبر انقلاب گزارش دادیم، ایشان به آقای کاظمی فرمودند: «باش تا صبح دولتم بدمد» و امروز پژوهشگاه رویان، مرجع منطقهای و حتی جهانی است.از این فناوری در درمان بسیاری از بیماریها استفاده میشود و دوستان ما در آنجا پیشرفتهایی در زمینه شبیهسازی داشتند که اولین بار در کشور پاسخ داد. دستاورد دیگر، تأسیس بانک خون بند ناف است که برای احتیاط در برابر بیماریهای سخت، خون را ذخیره میکند. این یکی از نقاط عطفی بود که بعد از سالها تلاش، به حول قوه الهی درخشید.
پرسش: بسیار خوب، در حوزه کارهای نرمتر که کمتر دیده میشوند، جهاد دانشگاهی چه نقشی در گفتمان علمی کشور داشته است؟
منتظری: یکی دیگر از کارهای بزرگ ما، پیشگامی در گفتمان علمی در دانشگاهها بود. قبل از دستاوردهای مشخصی مثل سلولهای بنیادی، جایگاه پژوهش در دانشگاه ما کجا بود؟ محور اصلی آموزش بود، اما خروجی محدود بود. ما توانستیم با تأسیس مرکز اطلاعات علمی (SID)، مجلات علمی کشور را نمایه کنیم.این مرکز، یکی از کاملترین بانکهای موجود است که به صورت رایگان تمام انتشارات علمی کشور را در اختیار دانشجویان و محققان قرار میدهد. این کار توسط جوانان شکل گرفته و امروز به بلوغ رسیده است. ما پیشگام گفتمان علمی بودیم و اهمیت تحقیق و پژوهش را زنده کردیم. این حمایتهای معنوی رهبری در توجه به علم، دانش و پژوهش بسیار مؤثر بود.
پرسش: در حوزه دفاعی، جهاد دانشگاهی چه نقشی ایفا کرده است؟
منتظری: افتخار دارم به اطلاع برسانم که جهاد دانشگاهی از ۱۶ مرداد ۱۳۵۹ (۳۱ شهریور، آغاز جنگ) رسمیت یافت و ما از همان ابتدا در دفاع مقدس مشارکت داشتیم.
به طور مثال سازماندهی بردن دانشجویان پزشکی به جبههها برای گذراندن بخشی از تحصیلاتشان در کنار کارهای پزشکی، در کارهای پژوهشی، هنگامی که آمریکاییها اسناد استراتژیک و مادربردهای هواپیماهای اف-۵ را با خود برده بودند، همزمان با جنگ، ما مشغول مهندسی معکوس آن مادربردها شدیم و آن هواپیماها را به پرواز درآوردیم.جالب است بدانید، اولین پهپاد کشور به نام «مهاجر» را ما در جهاد دانشگاهی اصفهان در سال ۱۳۶۵/۶۶ ساختیم، دوستان ما در جهاد دانشگاهی صنعتی شریف در طراحی پل غلطان بر روی فرات نیز مشارکت جدی داشتند.همچنین ما همیشه در خدمت صنایع دفاعی کشور بودهایم و در ساخت برخی آلیاژهای لازم برای سلاحها نیز تجربیات انباشتهای داریم.فارس: آقای دکتر، در مباحث ریلی هم جهاد دانشگاهی خوش درخشیده است، در این بخش چه دستاوردی داشتهاید؟منتظری: هر جا به ما اعتماد شده، کار را سرافرازانه انجام دادهایم. دوستان ما در جهاد دانشگاهی علم و صنعت خوشبختانه موتورهای رانش لوکوموتیوها را که فناوری پیچیدهای است، بومی کردهاند. اکنون این فناوری در اختیار ماست و میتوانیم به تعداد سفارشها این موتورها را بسازیم و تحویل دهیم.فناوری رانش لوکوموتیو فوقالعاده پیچیده است و شامل حوزههای برق، مکانیک و الکترونیک میشود. با سرمایهگذاری کم و بازده خوب، تمام تستها انجام شده و مورد تأیید قرار گرفته است. امروز اگر کشور اراده کند، به راحتی میتوانیم این موتورها را تولید کنیم و این کار با کمک وزارت کشور و شهرداری تست و آزمایش شد.
پرسش: همکاران شما گفتهاند که شما در طول روز کاری در اداره ناهار میل نمیکنید، این خود یک سبک زندگی عجیب برای یک مدیر با ساعات کاری طولانی به نظر میرسد. آیا این یک برنامه عمدی است و چه مبنایی دارد؟
منتظری: این موضوع دو ریشه دارد، ریشه اول، تصویری منزجرکننده است که در ذهن من از مدیرانی شکل گرفته که در اتاقهای بسته مشغول صرف غذا هستند، در حالی که مراجعین در بیرون معطل ماندهاند، بنابراین تصمیم گرفتم این عادت را ترک کنم و این به یک قاعده برای من تبدیل شد.اما ریشه دوم، مبنای علمی طب ایرانی است. بر خلاف تصور رایج، طب سنتی ما بر دو وعده (صبحانه کامل و شام سبک بعد از نماز عشا) تأکید دار. توصیههایی مانند صبحانه را تنهایی بخور، ناهار را با دوست و شام را با دشمن بخور، اساس علمی ندارد و صرفاً یک باور بیمبنا است. من به عادت پرهیز از ناهار خو گرفتهام و عملاً غیر از ماه مبارک رمضان، فقط چای مصرف میکنم.
پرسش: با توجه به رویکرد تحولی که در اظهارات شما دیده میشود، مهمترین اقدامی که باید در این دوره مدیریتی در جهاد دانشگاهی محقق شود چیست؟
منتظری: همه تصمیمات با توکل به خدا و با خرد جمعی گرفته خواهد شد. اما دو سرلوحه اصلی داریم که یکی فنی و دیگری ایدئولوژیک است.
پرسش: محور اول، همان اصلاح ساختار اداری است. به نظر میرسد شما منتقد وضعیت فعلی هستید، لطفاً بیشتر توضیح دهید.
منتظری: دقیقاً. ما طی تقریباً یک دهه گذشته درگیر نوعی دولتیسازی شدیم. حقوقها از خزانه دولت پرداخت میشود و کد استخدامی از سازمان اداری دریافت میکنیم.
این ساختار، نیروی انسانی را از بین میبرد، در حالی که جهاد دانشگاهی یک نهاد انقلابی و مأموریتمحور است و نیازمند جابجایی و بهکارگیری ظرفیتهاست. ما این موضوع را به دولت منعکس کردهایم؛ دولت نیز از ایده غیردولتی شدن نهادی مانند جهاد استقبال میکند. افتخار این نهاد همواره مهر انقلاب بر پرونده بوده است؛ اگر قرار بود دولتی باشیم، ۴۴ سال معطل نمیشدیم.
پرسش: و سرلوحه دوم کار شما چیست؟
منتظری: سرلوحه دوم، احیای ارزشهای بنیادین است. باید همه به این باور برسند که ما «عضو جهاد دانشگاهی» هستیم، نه کارمند یا پرسنل دولتی. این بازگشت به ایدئولوژی و ماهیت ایمانی، عاطفی و معنوی نهاد است؛ همان چیزی که رهبر انقلاب بر آن تأکید داشتند.
پرسش: در مدیریت داخلی، این رویکرد چه تأثیری بر روابط سلسله مراتبی خواهد داشت؟
منتظری: اگر کسی سمت ریاست یا مدیریت کل را دارد، این صرفاً برای تفکیک وظایف اجرایی است، نه کسب برتری یا فضیلت، ارزشگذاری بر اساس سِمَت در جهاد دانشگاهی جایی ندارد.باید این نگاه را نهادینه کنیم که جهاد دانشگاهی محل اشتغال نیست. اگر کسی صرفاً برای شغل به اینجا آمده، در انتخاب مسیر اشتباه کرده است؛ اگرچه تأمین حداقلهای معیشتی کارکنان وظیفه ماست، اما هویت اصلی ما مأموریت ماست، نه فیش حقوقی.
پرسش: شما اشاره کردید که جهاد دانشگاهی «محل اشتغال» نیست و کسی که صرفاً برای شغل آمده، اشتباه کرده است. با این حال، کارکنان محترم این نهاد نیاز به تأمین معیشت شرافتمندانه دارند، در این میان، چگونه بین این آرمانخواهی و نیازهای روزمره کارکنان تعادل برقرار میکنید؟
منتظری: این یک نکته بسیار حیاتی است، اگر فردی عضو جهاد دانشگاهی است اما از آرمانها، انقلاب فرهنگی و چشمانداز این نهاد بیاطلاع باشد، نشان میدهد اشتباه وارد این مجموعه شده و آن را با یک اداره دولتی دیگر اشتباه گرفته است.اما در عین حال، هیچ کس نباید در رنج باشد. در فرهنگ دینی ما، امام صادق (ع) فرمودند: کسی که با شوق و برای اجر الهی از خانه بیرون میآید، اگر شهید برگردد جایگاهش مشخص است. این شوق، جایگزین شغل نیست، اما باید هدف اصلی باشد. من با احترام به همه همکاران عزیز، باید بگویم که برای من، سختگیریها باید در مورد شخص خودم اعمال شود، نه اعضا.
پرسش: این رویکرد به معنای نادیده گرفتن نیازهای همکاران است؟
منتظری: خیر، دقیقاً برعکس. مدیر ارشد کسی است که باید سختیها را بر خود هموار کند تا بتواند نیازهای همکارانی که زیرمجموعه او کار میکنند را برطرف سازد و زمینه زندگی شرافتمندانه و آبرومندانه آنها را فراهم آورد. این خود یک جهاد است.در مسئله ناهار، من ممکن است به دلیل اصول شخصی خودم گرسنه بمانم، اما این دلیل نمیشود که بقیه، بهویژه کسانی که توان مالی کافی ندارند، از وعده غذایی ظهر محروم بمانند. وظیفه من این است که در قیمت آن ناهار مشارکت کنیم و سوبسید بدهیم. اگر فردی خودش نمیخواهد ناهار بخورد، اختیار دارد، اما ما نمیتوانیم اجازه دهیم که دیگران به دلیل مشکلات مالی، از یک حق اولیه محروم شوند. مدیریت توانمند، مدیری است که خود را از برخی مزایا محروم میکند تا آسایش دیگران را فراهم آورد.
پرسش: شما به لزوم تبعیت مدیران از رفتارشان اشاره کردید، این در حالی است که برخی منتقدان معتقدند ساختار فعلی جهاد دانشگاهی را به سمت بنگاهداری اقتصادی سوق داده است؛ آیا در دوره مدیریتی شما، تمرکز بر شرکتداری، سهامداری و پیمانکاری کاهش خواهد یافت؟
منتظری: دقیقاً همین نکته مورد تأکید ماست. من عمیقاً معتقدم که باید به فرمایش الهی توجه کرد: «یا أیها الذین آمنوا لِمَ تقولون ما لا تفعلون»؛ چرا حرفی میزنید که خودتان به آن عمل نمیکنید. مدیر موفق در یک نهاد انقلابی کسی است که در بهرهمندی از مواهب مادی و موقعیت سازمانی، خود را همتراز اعضای عادی قرار دهد و امتیازی برای خود قائل نشود. احیای ارزشهای بنیادی جهاد، بخشی از آن همین پرهیز از امتیازطلبی است.در مورد فعالیتهای اقتصادی، تجربه به من نشان داده است که اگر هدف صرفاً اقتصادی باشد، نه تنها به آن مواهب دست نمییابیم، بلکه عزت و حیثیت مجموعه نیز معامله میشود. همانطور که رهبری انقلاب (مدظلهالعالی) در پاسخ به سؤالی درباره مذاکره، به تلخی اشاره کردند که «ما اهل بنگاهداری و سهامداری نیستیم، بلد نیستیم و برای این کارها درست نشدهایم»، ما نیز نباید خود را تبدیل به بنگاه اقتصادی کنیم. البته همه این تغییرات باید با تدبیر و مشورت انجام شود، نه هیجانی. تلاش من این است که از تلقی شدن جهاد به عنوان یک باشگاه سیاسی یا بنگاه اقتصادی شدیداً پرهیز شود.
پرسش: در پایان این بخش، شما به یک شعار راهبردی اشاره کردید که بیش از سه دهه پیش در جهاد انتخاب شد. لطفاً آن را یادآوری کنید.
منتظری: بله، این شعار در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۷۱ انتخاب شد و باید یادآور آن باشیم: «تبعیت از رهبری و حمایت از دولتها». این یک شعار استراتژیک است. ما تکثر آرا را در عرصه فرهنگ انقلاب پذیرفتهایم، اما از جناحبندی و دستهبازی پرهیز داده شدهایم. ما متعهدیم از هر دولتی که توسط مردم انتخاب و توسط رهبری تنفیذ شود، حمایت کنیم؛ اگر کمکی بخواهند در خدمتیم و اگر نخواهند، باز هم در خدمت نظام هستیم. امیدوارم بتوانیم این سلامت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی را در جهاد حفظ کنیم.
پرسش: سؤالی که ذهن بسیاری را مشغول کرده است؛ جهاد دانشگاهی از چه زمانی کرسی دائمی خود را در شورای عالی انقلاب فرهنگی از دست داد و آیا برنامهای برای بازگشت به این شورا وجود دارد؟
منتظری: این موضوع تاریخی است. جهاد دانشگاهی مولود انقلاب فرهنگی است. پس از تأسیس شورای انقلاب فرهنگی، در سال ۱۳۵۹، حضرت امام (ره) شش نفر را منصوب کردند. بعدها با تدبیر رهبر انقلاب، این شورا به «شورای عالی انقلاب فرهنگی» ارتقا یافت و دو کرسی برای دانشجویان پیشبینی شد تا صدای دانشجو شنیده شود.
پرسش: نقش جهاد دانشگاهی در آن مقطع چه بود؟
منتظری: به دلیل دشواری انتخاب مستقیم دانشجو از میان جامعه دانشجویی، امام راحل (ره) با پیشنهاد رئیس جمهور وقت موافقت کردند که دو نفر از برادران جهاد دانشگاهی به نمایندگی از جامعه دانشجویی در شورا حضور یابند و این انتخاب از طریق رأیگیری داخلی جهاد صورت میگرفت. ما تا سال ۱۳۷۱ این دو کرسی را داشتیم.
پس از بازنگری اساسنامه در سال ۱۳۷۱، ساختار شورایی جهاد حذف و مدیریت فردی شد. در این تغییر ساختاری، کرسیهای ما نیز تغییر کرد و به یک کرسی (رئیس جهاد دانشگاهی) تقلیل یافت. این روند ادامه داشت تا حدود سال ۱۴۰۱. اکنون، جهاد دانشگاهی صرفاً در صورتی دعوت میشود که موضوعی مستقیماً به آن مرتبط باشد و در مباحث کلان علمی و فرهنگی کشور که شورا به آنها میپردازد، کرسی دائمی ندارد.
پرسش: آیا پیگیری برای بازگشت به جایگاه سابق صورت گرفته است؟
منتظری: بله. من با رئیس جمهور محترم، دبیر محترم شورا مکاتباتی داشتهام و این خواست اعضای جهاد است. دلیل حذف ما مشخص نیست، در حالی که ما مستقیماً زیر نظر مقام معظم رهبری هستیم و جزو پیشگامان انقلاب فرهنگی بودیم. فقدان اتصال ارگانیک با شورا میتواند حتی مشروعیت ما را تحتالشعاع قرار دهد.
پرسش: پاسخ مسئولین در این زمینه چه بوده است؟
منتظری: اخیراً، پس از پیگیریها، پاسخ این بود که «فضای مناسبی برای بازگشت جهاد وجود دارد» و تلاش میشود این امر تحقق یابد. ما بسیار امیدواریم که این اتفاق بیفتد، زیرا این یکی از ارکان هویتی ماست. اگر این اتصال به شورا فراهم نشود، ممکن است به سادگی از مسیر اصلیمان فاصله بگیریم.
پرسش: آیا مطلب دیگری هست که بخواهید در این گفتوگو به مخاطبان و رسانهها منتقل کنید؟
منتظری: تنها نکتهای که به یادگار باید بماند این است که ما باید به وظایف اصلی خود عمل کنیم. اگر وظایف اصلی را به درستی انجام دهیم، هم مواهِب مادی و اقتصادی با برکت به دست میآید و هم عزت و آبرو حفظ میشود. اما اگر هدف را صرفاً منافع مادی قرار دهیم، هم آن منافع را از دست میدهیم و هم حیثیت خود را خدشهدار میکنیم. امیدوارم با استفاده از عقل و تجربهای که خداوند داده، راه درست را طی کنیم.
منبع: فارس



