باغ محتشم ؛ گنجینه‌ای تاریخی در قلب رشت

موقعیت جغرافیایی باغ محتشم رشت

باغ محتشم، که امروزه با نام پارک شهر رشت شناخته می‌شود، قدیمی‌ترین پارک موجود در شهر رشت است. این فضای سبز زیبا در جنوب رشت و در خیابان حافظ واقع شده و در مجاورت رودخانه گوهررود قرار دارد. این باغ به دلیل موقعیت خاص و منظره‌های دل‌انگیزش، همواره مورد توجه گردشگران و شهروندان رشتی بوده است.

تاریخچه احداث باغ محتشم

باغ محتشم در دوره حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار و به دستور اکبرخان بیگلربیگی، یکی از ثروتمندان و مقامات مهم آن دوره، ساخته شد. اکبرخان اجاره‌دار گمرکات شمال کشور بود و همت او سبک زندگی غربی را به شهر رشت آورد.

درختان بزرگ و زیبا کنونی این پارک، در آن زمان به صورت نهال کوچک کاشته شدند و به مرور زمان به این اندازه تنومند شدند.

در سال ۱۳۲۰ قمری، زمانی که مظفرالدین‌شاه قاجار در سفر دوم خود به خارج از کشور از رشت دیدن کرد، به این باغ سر زد. او در سفرنامه خود نوشته است:

> «باغ محتشم دارای درختان جنگلی زیادی است. عمارتی سه طبقه و چوبی در قلب باغ وجود دارد و منطقه‌ای بسیار باصفا محسوب می‌شود.»

پس از درگذشت اکبرخان، باغ و عمارت آن به تنها دخترش منتقل شد. دختر اکبرخان با صادق‌خان اکبر محتشم‌الملک ازدواج کرده بود، بنابراین این باغ از آن پس با نام باغ محتشم شناخته شد.

در زمان رضاشاه پهلوی، دولت به دلیل بدهی‌های مالیاتی، این باغ را تصرف کرد و به عنوان یک فضای عمومی در اختیار شهروندان قرار داد. این تصمیم سبب تبدیل باغ خصوصی به یکی از معروف‌ترین پارک‌های عمومی رشت شد.

عمارت کلاه فرنگی باغ محتشم

یکی از جاذبه‌های تاریخی و معماری برجسته این باغ، عمارت کلاه فرنگی است. این بنا یکی از نمونه‌های برجسته معماری دوره قاجار است که سبکی تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی دارد. نام “کلاه فرنگی” نیز به خاطر شباهت ظاهری طبقه بالایی بنا به کلاه سیلندری (کلاه فرنگی) دوره قاجار است.

این عمارت چوبی چهارطبقه است، اما از بیرون تنها سه طبقه آن دیده می‌شود. طبقه سوم دارای یک اتاق هشت‌گوش بزرگ است که از تمام جهات دارای پنجره‌هایی به سمت باغ است. این طراحی به تهویه مناسب هوای داخل کمک می‌کند.

در گذشته، این عمارت به عنوان خانه تابستانی فرمانداران و بعداً به عنوان خانه شطرنج و رستوران پارک مورد استفاده قرار گرفت. امروزه این عمارت به مرکز آموزش هنرهای سنتی استان گیلان تبدیل شده است. این بنا در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

معماری منحصر به فرد عمارت

معماری این بنا بر پایه آجر و چوب استوار است. سقف آن از نوع خرپشته و با پوشش سفال خمره‌ای ساخته شده است که نقش مهمی در عایق‌بندی حرارتی دارد.

بالکن‌های زیبایی در اطراف طبقه اول قرار دارند که با ۶۸ ستون چوبی مهار شده‌اند. سرشیرهای چوبی به صورت دوپوش طراحی شده‌اند تا از بارش باران به داخل ساختمان جلوگیری کنند. همچنین نرده‌های زیبا و اشک‌های سنگی در پیشانی بنا، جزئیات بسیار زیبایی هستند که این عمارت را به یک اثر هنری تبدیل کرده است.

این عمارت چوبی بیش از دویست سال است که در مقابل شرایط آب و هوایی سخت و رطوبت بالای ۹۵ درصدی گیلان ایستاده و همچنان به عنوان یک یادبود تاریخی در خدمت مردم است.

امکانات موجود در باغ محتشم رشت

باغ محتشم رشت به عنوان یکی از بزرگترین پارک‌های شهری، دارای امکانات گسترده‌ای است:

• زمین‌های ورزشی برای فوتبال، والیبال و …
• فضای بازی کودکان و نوجوانان
• سرویس‌های بهداشتی و نمازخانه
• آبنمای زیبا
• صندلی‌های چوبی برای استراحت
• تجهیزات ورزشی همگانی
• کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
• آلاچیق‌های منظم در نقاط مختلف
• زمین صخره‌نوردی برای علاقه‌مندان

همچنین در انتهای پارک، رودخانه‌ای کوچک جریان دارد که در گذشته برای ماهیگیری مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما متاسفانه امروزه آلوده به فاضلاب‌های شهری و بیمارستانی است.

جمع‌بندی

باغ محتشم رشت، نه تنها یک فضای سبز و محل تفریح برای شهروندان، بلکه گنجینه‌ای تاریخی و فرهنگی است که از دوره قاجار تا به امروز زنده مانده است. عمارت کلاه فرنگی این باغ نیز به عنوان یکی از نمونه‌های برجسته معماری دوره قاجار، گواهی بر هویت فرهنگی و هنری مردم گیلان است.

اگر به رشت سفر کردید، ندیدن این باغ قدیمی و زیبا را فراموش نکنید. هتل سازی دریا نیز با خدمات ممتاز خود، می‌تواند گزینه‌ای ایده‌آل برای اقامت شما در این شهر باشد.